زیبای زمینی

چیستانهای آذری و ترکی ( تاپماجالار ) به ترتیب حروف الفبا

(آ)

- آدای اودار، جانی يوخ.(قبر)
- آغ اوتاق, قاپيسی يوخ (يومورتا)
- آلتيندان ايچر، اوستوندن دوغار.(اكين)
- آتدان بؤیوک، ایتدن بالاجا.( یَهَر)
- آتدیم آتانا، دَیدی کوتانا، دنیزده بالیغ، چؤلده جئیرانا:)ایلدیریم)
- آخشام اولار، اؤلو قیچین اوزادار:(آچار)
- آشاغي گلیر ایشی وار، یوخاری گئدیر یوکو وار:)قاشیق(
- آغاج باشیندا داری قویوسو:)اینجیل(
- آغاجا چیخدیم آدامنان،بیرنلبکی بادامنان،نه دیلی وار نه آغیزی، سؤز دانیشیر آدامنان:)کیتاب(
- آی گلیر آدامینان، بیر خونچا بادامینان، نه دیلی وار نه آغیزی، دانیشیر آدامینان:)کیتاب(
- آنامون بیر دونو وار،قاتلاماق اولماز. ایچی دولو لعل-جواهیر له، جوتله مک اولماز:)گؤی(
- آغ  قوشوم  جیغ- جیغ ائیلر ،  یئری پالچیغلیق  ائیلر ، خان آغا بگیم  گلنده ،  خاقان  بگ  آجیق ائیلر:)گرمیج - مئه(
- آلتی داشدیر داش دئییل ، اوستو  داشدیر داش دئییل، مال - داوار کیمین اوتلار ، اونونلا یولداش دئییل:)باغا( (باغا ایکی تورلو دور، بیری قورباغا دیر، بیری توس باغا)
- آلتی چپر، اوستو چپر، ایچینده آت چاپیلیر.(گؤز(
- آلتی سودور، اوستو اود:)قالیان(
- آلتی قویون ،اوستی کئچی باشی فیندیق قویروغی قئیچی:(قاررانقوج(
- آلچاق دامدان قار یاغار:)اَلک-اون(
- آلچاق تپه، چیچک سپه:)اَلک(
- آلتي آشيق بويو وار- هرگئجه ده تويو وار.)شمع ، چیراغ(
- آهاني هاي آهاني- گزه رجمله جاهاني- گتيريسن اؤلدورمه يه- نه اه تي وار نه قاني:(یئل)
- آی آتلار-آتلار، موغاندا اوتلار، واختی گلنده، ساغری سی(بئلی- اومباسی) چاتلار:) پامبیق(
- آی آغالار من بو ایشه معتلم، آرینین تک-تکده بالی ندن دیر؟ آغاجی یوخ یارپاغی یوخ سویو یوخ، یارین قوینونداکی ناری ندن دیر؟(             )
(الف)
- اول گؤگه رر، اوندان قیزارار، اوندان قارالار:(بؤرتیکان)
- ائویمیزده بیر کیشی وار، ننم ایله ایشی وار:(نئهره)
- اوتایدان گئدن کیشی،الینده تندیرشیشی،سندن بیراَت ایسترم،نه یایی گؤررنه قیشی:(گؤبلح)
- اؤروشده گؤیدور، بازاردا قارا، ائوده قیرمیزی:( چای)
- اؤزو بیر قاریش، ساققالی ایکی قاریش:(خوروز)
- اوزوم-اوزوم، یوللارا دوزوم:(قاریشقا)
- اوزون - اوزون قاییشلار، بیر اوجو موغاندا ایشلر:(یول)
- اوچ باجیییق، آلینی دلیک:(چاتما- قوشما)
- اوراق اَیری قان قیرمیزی، ایکی سئرچه نین دؤرت گؤزو، دوه بالاسی چوششک، اونو تاپمییان ائششک:(آچمالار ايچينده دير)
- اوستی چمن بیچمه لی آلتی بولاغ ایچمه لی:(قویون)
- او نه دیر؟ یئمیشم اؤلمه میشم، ایندی ده وار یئمه رم، یئمه سم ده اؤلمه رم:(آنا سودو)
- او نه دیر کی آتارام، تندیر آلتی قاتارام، آغاجلاری ساتارام:(ساپاند)
- ایکی قونشو بیر- بیرین گؤرمور:(گؤز)
- ایکی قولاغی وار بیر قارینی:(نایلون)
- ایکی داغ آراسیندا، سولطان سووا گیریر:(آجیتما)
- ایکی قُنشودولار آما بیربیرلرین گورَنمزلر. ( ايكي گئوز )
- ایکی جوجه دؤرد گؤزي:(ایکي جوجه دؤرد گؤزي)  
- اوندي گؤيدن گلر- اللري حانالي قئز- اييلر سو ايچسئن اوخويار عربي قئز:(آرئ)
- ايلمه، ايلمه ايلمه سي - ايلمه خاتين دويمه سي - هركيم اونو تاپماسا  - يئددي ايلين خسته سي:(اوزه رلیک)
- اؤززو، اؤزونه قبير قازار.(دامجی)
- ائل ياتدي، اوبا ياتدي- قاراجا ديلين اوزاتدي.( قولادان - کلون)
- اويان قالا، بويان قالا- اورتاسيندا ساري مايا:(یومورتا)
- اويان مرمر, بويان مرمر,ايچينده بولبول اوينار.(ديشلر- ديل)
(ب)
- باغدا تاپبیلدار، سودا شاپبیلدار:(بالتا، بالیق)
- بالاجا قویو دامبیلدار:(قالیان)
- بالاجا کیشی چپر چکیر:( بیز)
- بالا لارین ییغیب باشینا سیزیلدیر:(سماور)
- بالدان شیرین، بالتا دان آغیر:( یوخو)
- بیر یومورتانین ایچینده، اللی مین جوجه وار.(نار)
- بوخاری آی بوخاری،توستونو چکریوخاری،بئش آغ ساققال اوتوروب، بیر-بیریندن یوخاری:(بارماق)
- بیر آغاجیم وار 12 خولو وار، هر خولون 30 یارپاغی وار، هر یارپاغین بیر اوزو آغدیر، بیر اوزو قارا: (ایل- آی - گون)
- بیر آیاغی وار اوچ گؤزو:(يول گورسدن چیراغی)
- بیر ائویم وار، نه گؤتو وار نه باشی:( یومورتا)
- بیر بئله جه میت داشی، یاندیردی داغی-داشی:(گولله)
- بیر بئله جه میسیری، بگ لر اونون اسیری:(قیزیل)
- بیر تاباخ آلما، سحره قالما:( اولدوز)
- بیر تندیریم وار، ایکی چؤره کلی:(گیرده کان)
- بیرجه قاریج بویو وار، دام دولوسو تویو وار:( قوللوقچا)(بالاجا چیراق اولارمیش یاغ یوخسا قارا نفت تؤکوب یاندیرارمیشلار.)
- بیر دامیم وار آغیز دولو یارماچا:( آغیز-دیش)
- بیر دامیم وار تک دیرک اوسته:(گؤبه لک)
- بیردان باخدیم دوزدور، سانادیم قیرخ یوزدور، اوغلو پادشاهلیق ائدیر، آناسی هَله قیزدیر:( نار)
- بیزدن بیر ماما چیخدی، ال قویدو داما چیخدی:(پیشیک)
- بوردان ووردوم قیلینجی، عرب ده اوینار اوجو:(ایلدیریم)
- بوگونلری شنبه دیر،کؤنلومه دوشن ندیر،هم اودسوز هم اوجاقسیز،کؤلگه ده بیشندیر:(بال)
- بيزيم اودن سيزين اوه ,قويروغو اوزون ديلنچي.(پيشيح)                                                                - بيزيم اوده كندي وار, كندينين كمندي وار,گويدن گچن قوشلارين, اياغينين بندي وار.(ترازي)
- بير آت يم وار مات ائله رم .ائولسه قيامات ائله رم.سوموگوني آتارام ائشييه. اتيني خيرات ائله رم: (سمني)
- بير پيه ماليم وار .هامئسي قره گوزلو.قويروغو چاغدي (آغدي):(زيرح)
- بير پيه ماليم وار .هامئسي آنني قاشقادي (قره):(قره گؤز لوبييه)
- بير آت يم وار درينده .يارما يي ير سرينده.گئجه گوندوز يول گئدر .يئرينده دير يئرينده:(درمان)
(پ)
- پالتاری وار درزی گؤرمیییب،اونو وار دییرمان گؤرمیییب،تاختاسی وار دولگر گؤرمیییبو.(اییده)
- تاپ- تاپ باجا، یئر آلتداجا، سامیرآلی ساققالی قوجا:(سیچان)
(چ)
- چاتی سو ایچر، دانا کؤپر:(بورانی)
- چه په ره دوشر، چیققیلداماز:(گون)
- چیل تویوق، چیلله مه تویوق، کسه رم قانی یوخ .(هانا- خالچا)
- چاتی(كندير) سو ایچر, دانا شیشَر .( قئوهون يا قارپئز پوتاغي )
(ح)
- خان آغا حبس ده دیر،زنجیری قفس ده دیر،نه یئرده دیر نه گؤیده،تخت روان اوستده دیر.(دیل)
- يولجئلار يولدا گئدر، چالیشار گئجه گئدر، بیر یومورتانین ایچینده، قیرخ-اَللی جوجه گئدر:(نار)
(د)
- داغدان آشار، دامدان آشماز:( قار)
- داغدان گلیر ائشینه-ائشینه، پوخو دده نین دیشینه-دیشینه:(بال آریسی)
- داغدان گلیرداغ کیمین،قوللاری بوداغ کیمین،اگیلدی سوایچمه گه،آنقیردی اولاغ کیمین.(توفنگ)
- داغدان گلیر قاچا-قاچا، قیرمیزی تومان پامبیق پاچا:(اییده)
- داغدان هئلله دیرم سینمیر، بیر یومروغوما دؤزمور:( سوغان)
- دام اوسته ساری کؤپک:(بورانی)
- دام اوسته دایلاق اوینار:(دولو)
- دام اوسته قارا تویوق:(بوخاری)
- دایانیب دیر دایاق سیز، بویانیب دیر بویاق سیز:(گؤی-گؤگ)
- دنیز اوستو دوماندی،دومان اوستو ساماندی،سامانا بیراوت دوشدو،گؤیده تانري آماندی:(قالیان)
- دنیزده بالیق، باشی یانیق:(پیلته)
- دییرمانا دن گلیب ، چیخین  گؤرون کیم گلیب ، تیکیل مه میش چووال دا ، چکیل مه میش اون گليب:(اییده)
- دؤرت قارداش بیر قویویا داش آتیر:(مال مه مه سی-امجه گی)
- دوه دابانی، گه زر اوبانی، آلتی قیچی، ایکی دابانی:(تَرَزی)
- دیلیم-دیلیم نار، دیزیمه جن قار، اوشدو بیر کهلیک، قوندو بیر دیلبار:(سامان)
- دَییرمانا دن دولدو، زولفوم اوزه بند اولدو، اوچ یوز آلتمیش آلتی تاختا،بیر میسمارا بند اولدو:( ایل)
- ديلی يوخ، آدام ايله دانيشار.(كيتاب)
- دُورد باجی ، هامیسی بیر بویدا .(اتاقين دوردگوشه سي )
- دوني قئرمئزي - اتي آغ – سومويو قره:(ايده)
(س)
- ساری اؤکوز یاتیب دورمور، قارا اؤکوز گئدیر گلمیر:( اود- توستو)
- ساری ساندیق، ایچی دولو فیندیق:(یئمیش)
- ساری دؤنو وار بونون، نه خوش صفاسی وار بونون، ایینه ایلن دلیک-دلیک، قیلینجیلا بؤلوک-بؤلوک:(پورتاغال)
- سحر-سحر آغ اوغلانی ویردیم یئره:(فیرتیق)
- سککیز-سککیز ساووران، دؤردو میزان ایکی سی خان:(              )
- سورو- سورو قوشلار، سورمئیی قوشلار، نه دیشی وار نه آغزی ، آدامی دیشلر:(گیجیرتگان)
- سووا گیرر لیل له نر، سودان چیخار دیل له نر:(بوخوو)«بوخوو:ایکی هالغا دمیر اولاردی، اولارلا آتین قاباق قوللارینی بیر بیرینه باغلاردیلار، آت قاچیب اوزاقلارا گئده بیل مه سین .آت آتیلا- آتیلا یئریردی و هر آتیلاندا او دمیر سس ائله ردی.»
(ع- غ- ف- ق)
- عالمی بَزَر ، اُزی لوت گزَر. (اينه )
- قاپی دالیندا کیلکه لی قیز:(سوپورگه)
- قارا آداملار، قیرمیزی دونیادا:(قارپیز دنه سی)
- قارا تویوق، قارنی ییریق:(اوجاق)
- قارا تویوق باغدادیر، دیمدیکی تورپاغدادیر:(گؤبَلَک)
- قارادیرقارقادئییل،قانادی وارقوش دئییل،تولا کیمین ایئ بیلیر،تازییا یولداش دئییل:(بؤجوک)
(پیس پیس آنا)
- قولاغین بورماسان دیلین چیخارتماز:(والور- لامپا) (خوت وئره نین بورورسان پیلته چیخیر)
- قولو قیچی یوخ، قارنی جیریق، باشی یوخ: (پئنجک-کت- سئتره)
- قویروغوندان توتماسان، تؤیله یه گئتمز:(قاشیق)
- قوجا کیشی داغدان شَلَه هئلله دیر:(اولگوچ)
- قیرخ قارداشیق، باشیمیز بیر بویادا:(کیربیت)
- قیرخ پیلله کان، مین بیر اوتاق:(کلم)
- قره دي قهوئيدي .گئجه لر او چالار من اوينارام . گوندوزلري من چالارام او اوينار:(بيره)
(ك-گ)
- کاغیزینا باخ-کاغیزینا، نه چکیبسن آغیزینا؟ :(نئهره سَلَه سی)
- کتدن چیخدی ککیللی قیز:(سوپورگه)
- کور کیشی مئشه دن باخیر:(اَزگیل)
- گلیردیم سیزدن، قار ووردو دیزدن، تانري آییرماز بیر- بیری میزدن:(تَرَزی)
- گلن لئیلی، گئدن لئیلی، بیر دابان دا دوران لئیلی:(قاپی)
- گئتدیم بازارا قازان آلدیم قویروق آلدیم، قازان اَریدی قویروق اَریمه دی:(آیاقلا آیاق قابی)
- گئجه اَکدیم نوخودو، سحر گؤردوم یوخ اودو:(اولدوز)
- گئجه ده گئدر، گوندوز ده گئدر، یئرینده کی یئرینده:(دییرمان)
- گئجه ده گزر اوزون قیچ، گونوز ده گزر اوزون قیچ:(چای)
- گئدن يولجی، گلن يولجی، منه بیر شال آل گتیر، نه اریشی نه آرغاجی:(              )
- گؤردوم آغ آت گلیر، دئدیم هاردان گلیرسن، دئدی قان دنیزیندن، دئدیم نییه قانا باتمامیسان، دئدی تانري قودرتیندن:(سوت)
- گؤی اؤکوز کولدان باخار:(قارپیز)
- گؤیدن دوشدو، یاپیشدی:(آد)
- گؤیده قیفیللی صاندیق:(جینقیر-قوز)
- گلئی دیم بنددن، های ویردی کنددن، اوووردو سومویدن، ساققالی اتدن.(خوروز)
- گوللردن شيره سورار, شانئنا بال لار يئغار .(آرئ) 
- گليرديم بنددن, سس وردي كنددن, آغزي سوموكدن, ساققالي اتدن.(خوروز)
- گیرده دیرگیرده کان دئییل، ساری دیرزَعفَران دئییل،آیاغلی دیردوران دئییل،یازیلی دیركتاب دئييل :(بو تاپماجانین آچماسینی کسکینلیکله بیلمیرم . آما منجه قالیان قاباغی اولابیلر . قالیان قاباغی بورانی کیمین ساری اولور، اونو قورودوللار، سونرا بیری آزارلیاندا آدینی اونون اوستونه یازیللار، اینانیللار یاخچیلاشار.)
(م- ن)
- من گئدیرم اوقالیر:(ایز- رد)
- من گئدنده اودا گئدر:(کؤلگه)
- نه یئرده دیر نه گؤیده، ظولمو جاهان ایچینده:(اوشاق آنا قارینیندا)
(ه)
- هالالار های هالالار، داغدا دووشان بالالار، دیمدیکیندن سو ایچر، قویروغوندان بالالار:(بوغدا)
- هاپ-هاپی، کرکی ساپی، بئش بوداغی، بیر یارپاغی:(ترزی)
- هامینی به زر، اؤزو لوت گزر:(ایینه)
- هئل-هئلی جان، بیرنی اَیری جان:(نوخود)
- هؤرر-هؤرر، بورونو شیشر:(جهره)
- هرگون نچه دفعه بالالارون ییغار باشونا سیزیلدار.(چای دستگاهی:سماور.استيکان.نعلبکی و...)
(ي)
- یاشیل اَکَرم، قیرمیزی بیتر:(خینا)
- یئر آلتدا کؤکلو دووشان:(خیش)
- یئرآلتیندان قاز گئدر،قاققیلدایارقازگئدر،کیمسه اونو تاپماسا،یئددی ایل بوغازگئدر.(زومروت قوشو)
- یئریینده تک قیچ، دایاناندا اوچ قیچ:(داشقا)
- یوک آلتدا قانلی کاسا:(چوغوندور)
- یول اوستده قازان قاینار:(قاریشقا)
- یول اوستده قارا قازان:(قاریشقا)
- یول اوستده یوغون آرواد:(تندیر)
- یومروغوم ییرتیغیوا:(جیب)

موضوعات مرتبط: تاپماجالار ( چیستانهای ترکی )